Choroba Alzheimera
Czym jest Alzheimer, jak się przejawia? Jak poznać, czy kłopoty z pamięcią to już choroba, czy tylko typowa dla wieku niegroźna zmiana? Jak zapobiegać, jak leczyć? Jak radzić sobie, gdy ktoś bliski zachoruje na Alzheimera? O chorobie Alzheimera opowiada lek. Anna Dziurko z Oddziału Neurologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Płocku.
Choroba Alzheimera jako jeden z rodzajów otępienia
Otępienie jest to pogorszenie zdolności poznawczych takich, jak pamięć, język, zdolność liczenia, osądzania, rozwiązywania problemów, które upośledzają prawidłowe wykonywanie czynności w codziennym życiu. Istnieje wiele rodzajów otępień, a jednym z najczęstszych, bo stanowiącym około 50 proc, jest choroba Alzheimera.
W Polsce cierpi na nią ponad 250 tys. osób, a szacowana liczba chorych na świecie wynosi około 20 milionów. Choroba dotyka 5-10 proc. osób w wieku powyżej 65 lat, dochodząc do 20-40 proc wśród osób w wieku 85 lat i starszych.
Objawy, czyli na co zwracać uwagę
Choroba rozpoczyna się najczęściej od kłopotów z pamięcią, problemów z koncentracją i zapamiętywaniem ostatnich wydarzeń, częstego powtarzania tych samych pytań, trudności ze znalezieniem odpowiednich słów podczas rozmowy. Chory zaczyna mieć problemy z płaceniem rachunków, planowaniem ważnych wydarzeń w życiu osobistym i rodzinnym, wycofuje się z podejmowanych wcześniej aktywności. Może stać się apatyczny, bez chęci do działania. Wiele osób bagatelizuje te objawy i zamiast udać się do lekarza, składa je na karb przepracowania, przemęczenia, stresu czy życia w ciągłym biegu.
W miarę postępowania choroby dochodzi do nasilenia zaburzeń w wykonywaniu czynności dnia codziennego, chory nie potrafi zarządzać własnymi finansami, ma problemy z przygotowywaniem posiłków, ubieraniem się, dbaniem o higienę osobistą. Często jest drażliwy, zaniepokojony, łatwo wpada w gniew, staje się pobudzony, a nawet agresywny. Chory zapomina wydarzenia ze swojego życia, powtarza co kilka minut tę samą historię, wyraźnie zaczyna mu brakować słów podczas wypowiedzi, gubi się po wyjściu z domu w dotychczas znanej mu okolicy. Od tego momentu człowiek z chorobą Alzheimera staje się coraz bardziej zależny od swojego opiekuna.
W ostatnim etapie choroby człowiek przestaje rozpoznawać bliskich, nie rozumie znaczenia niektórych słów czy zwrotów. Z chorym należy komunikować się w prosty sposób oraz unikać zadawania długich, opisowych pytań. Taka osoba nie jest w stanie samodzielnie spożywać posiłków, dbać o higienę osobistą, ma problemy z poruszaniem się. Często płacze, krzyczy, niepokoi się przy próbie udzielania pomocy.
Zmiany w mózgu
W trakcie trwania choroby dochodzi do odkładania się włókien beta-amyloidu, głównie w hipokampie, korze skroniowej i jądrze podstawnym Meynerta, co prowadzi do zaburzeń wydzielania neuroprzekaźników mózgowych, z których główną rolę w chorobie Alzheimera odgrywa acetylocholina.
Diagnostyka i leczenie
W zależności od rodzaju pierwszych objawów zauważonych przez pacjenta bądź rodzinę, chory może trafić do lekarza rodzinnego, neurologa lub psychiatry. Bardzo ważne jest zebranie dokładnego wywiadu zarówno od pacjenta jak i osób bliskich z jego otoczenia. W celu diagnostyki przeprowadza się liczne testy psychologiczne – najczęściej używanymi w praktyce są: Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego (MMSE) oraz Test Rysowania Zegara. Powinno się także wykonać badania w kierunku odwracalnych, czyli uleczalnych przyczyn otępień. Obejmują one ocenę morfologii krwi, czynności wątroby, nerek, tarczycy, oznaczenie we krwi poziomu witaminy B12 oraz glukozy.
W sytuacjach, w których wywiad wskazuje na możliwość zakażenia kiłą, HIV lub boreliozą wskazana jest diagnostyka w tym kierunku. Wykonuje się także badanie EEG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny głowy w celu wykluczenia udaru, krwawienia, guza mózgu oraz wodogłowia.
Choroba średnio trwa około 10 lat, chociaż jej przebieg może być zróżnicowany u różnych osób i trwać od roku do nawet 20 lat.
Na dzień dzisiejszy choroba Alzheimera pozostaje nieuleczalna. Dostępne są jedynie leki działające objawowo, łagodzące przebieg choroby.
Wczesna diagnoza i rozpoczęcie leczenia to większa szansa na zachowanie lepszej jakości życia chorego. Od niedawna dostępne są również preparaty dietetyczne, mające na celu łagodzenie wczesnych objawów choroby Alzheimera.
Oprócz leczenia farmakologicznego bardzo ważna jest opieka nad chorym oraz inne rodzaje terapii mające na celu pobudzanie aktywności ruchowej, ćwiczenia pamięci, pogłębianie kontaktu z chorym.
Ważne informacje dla opiekunów
W miarę postępu choroby, pacjent staje się coraz bardziej zależny od opiekuna i to głównie od niego zależy jakość życia osoby będącej pod jego opieką. Dlatego ważne jest przygotowanie zarówno otoczenia jak i samego siebie do tej trudnej sytuacji.
Jednym ze sposobów na ułatwienie orientacji choremu jest przekazywanie tej samej informacji na wiele różnych sposobów: poprzez używanie rysunków, symboli i podpisów, np. pokazując choremu podpisane zdjęcia bliskich czy umieszczając na drzwiach tablice informacyjne z nazwami pomieszczeń. Można też za pomocą kolorowych linii na ścianach lub podłodze wyznaczyć trasę z pokoju chorego do łazienki czy kuchni. Warto używać zegarów z wyraźnymi tarczami i liczbami, notatek na przyklejanych karteczkach, prowadzić dziennik oraz trzymać się ustalonego planu dnia.
Chorzy źle znoszą zmiany, np. pobyt w nowych miejscach takich jak szpital, instytucje pomocy społecznej czy mieszkanie inne niż własne. Z tego powodu w miarę możliwości warto pozostawić chorego w znanym, bezpiecznym dla niego miejscu, w otoczeniu znanych detali i przedmiotów. Ważne jest również to, aby opiekę nad chorym sprawowali ci sami opiekunowie.
Pomoc dla opiekuna
Wraz z postępem choroby opiekun dźwiga coraz większy ciężar nie tylko fizyczny, ale i psychiczny, dlatego on również potrzebuje wsparcia. Ważna jest tutaj fachowa pomoc psychologiczna oraz spotkania z innymi opiekunami i wspólna wymiana doświadczeń. W Polsce działa Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera (http://www.alzheimer-waw.pl/), które wydaje poradniki oraz kwartalnik „Bliżej Alzheimera”. Tworzone są również ośrodki dziennego pobytu dla chorych oraz grupy wsparcia dla opiekunów.
Dla osób chcących lepiej zrozumieć, co czuje chory na Alzheimera, jak zmienia się jego sposób postrzegania świata wraz z postępem choroby, polecam książkę „Motyl” Lisy Genovy, w której choroba ta opisana jest z punktu widzenia nie lekarza czy opiekuna, ale właśnie samego chorego. Na podstawie tej powieści nakręcono również film „Motyl Still Alice” z nagrodzoną Oscarem za główną rolę aktorką Julianne Moore.
Magda Wieteska
Źródła:
„Neurologia w medycynie klinicznej” – Harrison
„Otępienie – Medycyna po dyplomie, zeszyt edukacyjny” pod red. prof. Marii Barcikowskiej
„Zaburzenia funkcji poznawczych” pod red. dr. Tomasza Zyssa
Donosimy o najnowszych rozwiązaniach społecznych, ekonomicznych, zdrowotnych kierowanych do osób starszych. Informujemy o aktualnej sytuacji seniorów w Polsce. Sporo piszemy o zdrowiu seniorów i profilaktyce zdrowotnej. Obalamy mity dotyczące osób starszych. Edukujemy seniorów, korzystając z wiedzy i wskazówek ekspertów w danej dziedzinie.
- Wrocławskie Dni Gerontologii: dla seniorów, opiekunów i wszystkich zainteresowanych [15-16 listopada] - 7 listopada, 2024
- I Forum Polityki Senioralnej: jak wspierać seniorów? [RELACJA] - 6 listopada, 2024
- „Gazeta Senior” listopad 2024 [11/2024] Sprawdź, co w numerze! - 30 października, 2024