Edukacja do starości. Jak to robi Kraków?

Działania na rzecz kształtowania pozytywnych postaw wobec starości podejmuje wiele osób i organizacji, ale edukacja w szkołach i jej praktyczny wymiar były do tej pory pomijane. Inaczej jest w Krakowie.

W listopadzie 2016 r. zainicjowano w Krakowie program Edukacja do późnej dorosłości, a Prezydent Jacek Majchrowski zaapelował do krakowskich szkół, aby zechciały włączyć do programów nauczania i programów wychowawczych elementy, które będą przygotowywać dzieci i młodzież do tego etapu życia.

Skąd wziął się pomysł na tego typu działania?

– Jestem pedagogiem i gerontologia – dział pedagogiki – zawsze była mi bliska, ale dopiero w pracach dr Walentyny Wnuk spotkałam się z pojęciem edukacji do starości. To ona zainspirowała mnie do tych działań i zawsze zapraszam dr Wnuk na nasze krakowskie konferencje – mówi Anna Okońska-Walkowicz, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. polityki senioralnej i inicjatorka działań edukacji do późnej dorosłości w Krakowie, jedynego tego typu programu systemowo wdrażanego przez lokalny samorząd.

Edukacja do późnej dorosłości – takie określenie woli nasza rozmówczyni i tak określa się starość w psychologii rozwojowej. To oddaje ducha myślenia o tym programie, nadaje normalności temu kolejnemu, naturalnemu etapowi życia.
Gmina nie może niczego szkołom narzucać, więc współpraca odbywa się na zasadach dobrowolności, ale, jak się dowiadujemy, nie stanowi to dla organizatorów problemu. Chętnych nie brakuje, a program popiera np. Małopolski Kurator Oświaty. Miasto stawia na zachęty i wsparcie dzieci, młodzieży, nauczycieli i dyrektorów szkół poprzez konkursy: „Działajmy razem”, w którym Kraków finansuje projekty wspólnych działań uczniów z seniorami, konkurs z nagrodami dla nauczycieli na najlepszy scenariusz lekcji przybliżający uczniom starość, a także doroczną konferencję, na której prezentowane są najlepsze projekty działań seniorów z młodzieżą.
– Nie są to łatwe projekty, ale ich efekty bywają fenomenalne. Niestety, XXI wiek sprawił, że na co dzień utraciliśmy kontakt między pokoleniami. Kiedyś refleksja i doświadczenie budowały się naturalnie, a dziś musimy wesprzeć ten proces – dodaje Anna Okońska-Walkowicz.

Edukacja do starości – efekty

Edukacja do późnej dorosłości odbywa się w praktycznym wymiarze i przygotowuje młodzież np. do sprawnego funkcjonowania jako pracowników, bo międzypokoleniowość ma też ogromne znaczenie dla rynku pracy, na którym wkrótce spotykać się będą trzy, a nie dwa, jak do tej pory, pokolenia. Edukacja do starości mieści się także w obszarze, który można wykorzystać do nabywania przez młodzież tzw. kompetencji kluczowych. Jest to inicjatywa europejska, którą wspiera ministerstwo edukacji.
– Chcę przygotować materiał dla krakowskich szkół, który pokaże, jak poprzez edukację do starości można wyposażać uczniów właśnie w te kompetencje. Spodziewam się, że nie będzie w Krakowie szkoły, która nie podejmie tematu starości, która nie będzie mówić o demografii, która nie zachęci do refleksji na temat własnej starości. Dajemy sobie przynajmniej 5 lat na realizację tych działań – wyjaśnia pani Pełnomocnik.

Nowe CASy

Efektem wzajemnego oswajania się między pokoleniami jest sytuowanie kolejnych, nowych Centrów Aktywności Seniora w szkołach. Niektóre placówki trochę pustoszeją i tu pojawia się przestrzeń dla osób starszych.

Dwa chóry

12 lutego odbyła się uroczysta Gala już czwartej edycji konkursu „Działajmy razem”, podczas której zaprezentowały się zwycięskie międzypokoleniowe zespoły. Jednym z wyróżnionych projektów był projekt Szkoły Podstawowej nr 39. W tym przypadku chór gimnazjalny połączył siły z krakowskim chórem Gospel Senior.
– Moi uczniowie naprawdę dobrze śpiewają i pomyślałam, że warto pokazać im coś nowego. Muzyka gospel różni się od śpiewu klasycznego, podobnie dyrygowanie wygląda inaczej. Po paru spotkaniach z seniorami uznałam, że wspólne działanie może udać. Napisałam projekt i zostaliśmy wyróżnieni – mówi Karolina Stasiowska, koordynatorka i nauczycielka muzyki. Przy okazji udało się załatwić przyziemną, ale irytującą sprawę szwankujących mikrofonów – w ramach projektu pozyskano dwa nowe, bezprzewodowe mikrofony.
Połączenie chórów było wyzwaniem dla obu stron. Dla młodzieży, bo są chórem klasycznym i musieli wiele się nauczyć, choć z drugiej strony pieśni gospel w większości śpiewa się w języku angielskim, a tego języka młodzież uczy się od lat, w przeciwieństwie do seniorów, którzy często uczą się słów z zapisu fonetycznego. Za to obie grupy wzajemnie dzieliły się przepisami na radzenie sobie z tremą przed koncertem.
– Dobrze się dogadywali, nie sądziłam, że znajdą tak wiele tematów do rozmów – dodaje Karolina Stasiowska.
Bardzo pozytywnie całe przedsięwzięcie ocenia Iwona Janek, Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 39 im. Bartosza Głowackiego w Krakowie: – Uczniowie byli zaskoczeni energią i poczuciem humoru seniorów. Seniorzy bardzo pozytywnie odebrali naszą młodzież, która spontanicznie pomagała np. przy zejściu ze sceny. Myślę, że udało się odczarować negatywny obraz niegrzecznego gimnazjalisty. Młodzież jest świetna, jeśli ofiaruje się im uwagę. Myślę, że seniorzy to dostrzegli.
Nauczycielki miały wiele obaw, czy te dwa chóry będą mogły funkcjonować jako jeden, także ze względów technicznych. Głos się zmienia, z wiekiem pojawia się np. więcej vibrato.
Pod koniec roku szkolnego, w oczekiwaniu na występ obu chórów, na sali było bardzo gorąco. Dzieci obawiały się, aby nikomu nic się nie stało i same pomyślały o wodzie dla seniorów. To kolejny przykład nie tylko współpracy na niwie artystycznej, ale troski, życzliwości, empatii.
Karolina Stasiowska poleca wszystkim nauczycielom taką formę integracji: – Nie należy się tego obawiać. Młodzież okazała się dużo bardziej empatyczna, niż mogłam przypuszczać. Jestem zachwycona efektami. To było świetne doświadczenie – konkluduje. I, pomimo że projekt już się skończył, myśli, w jaki sposób kontynuować tę współpracę.

Wspólne wycieczki i film

Aleksandra Grodecka, dyrektor Młodzieżowego Dom Kultury, opowiedziała nam o kolejnym projekcie w ramach konkursu „Działajmy razem”. – Uważam, że to jest bardzo ważna działalność. Staramy się wpisywać w wyzwania współczesności, ponieważ seniorem jest się dziś coraz dłużej i trzeba przygotowywać nowe pokolenie do tego faktu – wyjaśnia.
W projekcie tym młodzi ze starszymi wspólnie odwiedzali ważne miejsca wokół Krakowa szlakiem niepodległości. Gościli np. w Muzeum Podgórza, spacerowali po starym Podgórzu i zrealizowali działania inspirowane grą terenową. Następnie na spotkaniach omawiali wspólne historyczne wycieczki. Drugim etapem projektu była praca nad filmem. Międzypokoleniowe drużyny wspólnie opracowały scenariusz i realizowały film w animacji poklatkowej. Ta niecodzienna i bardzo atrakcyjna forma pochłonęła wszystkich, od najmłodszych do najstarszych.
– Myślę, że młodzi już wiedzą, że nie zawsze będą tą młodzieżą. Wiedza i doświadczenie życiowe seniorów bardzo im pomogły. Będziemy chcieli kontynuować działania w tym międzypokoleniowym duchu – kończy dyrektor Aleksandra Grodecka.
Zanim projekt edukacja do starości pomoże dzieciom i młodzieży w ich pogodnej starości, w gruncie rzeczy już dziś pomaga współczesnym seniorom. Wzajemne poznawanie się pokoleń sprawia, że obie grupy lepiej o sobie myślą i lepiej się nawzajem traktują. To bardzo cenny efekt.

Wyróżnieni

Działajmy Razem. Wśród tegorocznych laureatów znaleźli się uczniowie i uczennice szkół:
✔ Szkoły Podstawowej nr 106 – projekt „Wolni i niepodlegli – spotkania międzypokoleniowe”
✔ Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 14 – projekt „W drodze do niepodległości”
✔ XI Liceum Ogólnokształcącego (debiut w konkursie) – projekt „Piękne życie”
✔ Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego – projekt „Przestrzeń działania ludzi z pasją”
✔ Szkoły Podstawowej nr 39 – projekt „Działajmy razem”
✔ XIII Liceum Ogólnokształcącego – projekt „Moda, która łączy”
✔ Szkoły Podstawowej nr 49 i Gimnazjum nr 24 – projekt „Między nami – pokoleniami”
✔ Bursy Szkolnictwa Ponadpodstawowego nr 1 – projekt „Razem poznajemy skarby i smaki Małopolski”
✔ Młodzieżowego Domu Kultury „Dom Harcerza” – projekt „Znasz li ten kraj…”
Konkurs na działania międzypokoleniowe realizowany jest w ramach Gminnego Programu Aktywności Społecznej i Integracji Osób Starszych na lata 2015–2020 PASIOS. Do 4. edycji konkursu zgłoszono i realizowano dziewięć projektów na łączną kwotę 60 tys. zł.

Najlepsza lekcja o starości! KONKURS

Kolejnym elementem krakowskiej edukacji do późnej dorosłości jest konkurs dla nauczycieli. Zadaniem konkursowym jest opracowanie najlepszego scenariusza zajęć dla uczniów o tematyce starzenia się i starości. Zwycięskie scenariusze będą realizowane w szkołach, zostaną opublikowane w formie książkowej, w materiałach dydaktycznych i na portalach informacyjnych, aby jak najszerzej dotrzeć z edukacją do starości i dobrymi praktykami.
Na prace konkursowe organizatorzy czekają do 10 kwietnia. Zwycięzcy otrzymają laptopy, tablety, czytniki e-booków. Organizatorzy liczą na scenariusze, które przedstawią wielowymiarowy obrazu starości w literaturze i innych formach sztuki, ukażą starość jako rozwojowy etapu życia wraz z jego radościami i troskami, uświadomią uczniom nieuchronności starzenia się i konsekwencji tego procesu, wzbudzą empatię do seniorów, ale i wskażą na odpowiedzialność za całość życia, dokonywane wybory i ich konsekwencje, a także będą zachęcać do międzypokoleniowego uczenia się.
Ogłoszenie wyników 15 kwietnia, a wręczenie nagród i wyróżnień 23 kwietnia w Sali Obrad Rady Miasta Krakowa. Organizatorami są Urząd Miasta Krakowa i XI L.O im. Marii Dąbrowskiej. Konkurs skierowany jest do nauczycieli na wszystkich etapach edukacyjnych, uczących w szkołach, dla których organem prowadzącym jest Gmina Miejska Kraków.
Kontakt: eds_scenariusz@gmail.com

Źródło: Gazeta Senior wyd. 3/2019