Pieniądze dla Uniwersytetów Trzeciego Wieku – przegląd źródeł finansowania UTW 2022
Seniorzy w Polsce, których jest około 10 milionów, stanowią duży potencjał nieskanalizowanej aktywności społecznej. Przy czym nurt ten pulsuje bardziej aktywnie w ośrodkach zurbanizowanych, czyli w miastach. Emeryt obecnego czasu, wskutek wydłużenia życia, poprawy warunków socjalnych tego życia, postępu medycyny, kultury troski o własne zdrowie – najczęściej nie jest zgrzybiałym starcem. W znacznej liczbie przypadków emeryci w wieku 75-80 lat są prężnymi liderami klubów seniora. Ludzi tej grupy wiekowej widać niemało na pieszych szlakach górskich. W siłowni fitness, do której chodzę, osoby w wieku około 75 r.ż są sporą grupą. Przykładów ilustrujących tezę, można podać wiele. W znanym mi przypadku, w jednym z Uniwersytetów Trzeciego Wieku, funkcjonuje grupa żeglarska – 30 osób corocznie pływająca w 2-3 jachty po Morzu Śródziemnym, a średnia wieku tych żeglarzy zbliżona jest do 80, kapitan też przekroczył 80. rok życia.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Spis Treści
Formy prawne uniwersytetów trzeciego wieku
Najbardziej powszechną formą organizacyjną seniorów w Polsce są Uniwersytety Trzeciego Wieku. Jest ich w kraju około 640, zrzeszają około 115 tysięcy członków (84 proc. stanowią kobiety). 17 proc. tych organizacji ulokowana jest przy domach i ośrodkach kultury, zyskując tym samym nieodpłatne lokum. To już jest znaczne obniżenie kosztów. Przy wyższych uczelniach funkcjonuje 21 proc. UTW, uzyskując nieodpłatnie pomieszczenia, obsługę organizacyjno-biurową w dziekanacie i koszty prelegentów na wykłady plenarne. Natomiast 44 proc. UTW to samodzielne stowarzyszenia, zdane na składki członkowskie i dotacje.
Utrzymanie uniwersytetów trzeciego wieku
W znanym mi przypadku pewien UTW w dużym mieście za lokal biurowy płaci 2500 zł czynszu miesięcznie, a ogólne jego koszty funkcjonowania wynoszą 120 000 zł rocznie, co powoduje balansowanie na cieniutkiej linii wydolności. Pozwalało jako tako działać, kiedy przed pandemią liczba członków wynosiła 1200 osób, a znacznie gorzej to wygląda, kiedy obecnie jest ich 400, przy czym dotacje konkursowe z Urzędu Miasta idą częściej na kontrowersyjne politycznie i społecznie organizacje, niż seniorskie.
Kiedy 50 lat temu powstawały przy wyższych zakładach naukowych Uniwersytety Trzeciego Wieku, było ich misją pozorne zwiększenie liczby studentów, jako wykładnika dotacji rządowych na utrzymanie uczelni. Nie wiem, jak ten czynnik ma się obecnie. Ale np. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu uznał funkcjonujący pod jego auspicjami UTW za „piąte koło u wozu” i odseparował swoje wsparcie. Prywatne uczelnie jednak nie odpychają swoich „przybudówek”. O ile dawniej misją UTW było podtrzymywanie aktywności intelektualnej, poznawczej starszego pokolenia, nadrabianie wiedzy w dziedzinach, na które dawniej nie było czasu lub możliwości, o tyle obecnie, za misję taką uważa się funkcje: edukacyjną, aktywizacyjną, integracyjną, samopomocową i podnoszenie poczucia jakości życia. Co prawda, nigdzie nie natknąłem na żadną samopomocową formę działań UTW, ale wszystkie pozostałe realizowane są, w moim odczuciu, w sposób harmonijnie zazębiający się. Wspominam bawiący mnie przykład: w pewnym UTW (jest ich kilka w moim mieście) trafiłem okolicznościowo do sekcji językowej, gdzie był bardzo niski poziom efektywności dydaktycznej. Kiedy to powiedziałem, słuchaczki skwapliwie przytaknęły. Zapytałem więc – To po co tu przychodzicie, skoro uważacie, że niewiele się nauczycie? Ależ my nie przychodzimy niczego się uczyć, przychodzimy ze względów towarzyskich, większość z nas to osoby samotne, potrzebujemy spotkań z ludźmi – taka padła odpowiedź.
Znaczna część UTW boryka się z problemem kosztów. Słuchacze pokrywają składkowo koszty funkcjonowania pracy w sekcjach, ale są jeszcze inne koszty tj. najem pomieszczeń, ogrzewania, elektryczności, koszty administracyjno-kancelaryjne, wykładowcy najemni, przedsięwzięcia doraźne, czasem jakiś wyjazd w interesie wspólnym itp. Nie wystarczające środki finansowe są często hamulcem aktywności, realizacji pomysłów, urozmaiceń w monotonii lokalnego życia. A zdolność partycypacji składkowej z chudej portmonetki emeryta nie jest współczynnikiem istotnym w rozwiązaniach tego dylematu. Skąd czerpać środki? – Oto jest pytanie.
Przegląd źródeł finansowania uniwersytetów trzeciego wieku 2022
Otóż wbrew pozorom, środki finansowe są do zdobycia, jednakże trzeba „pochodzić koło sprawy”. Jeden temat to zdobycie zrozumienia i przychylności radnych oraz sformułowanie drogi w świetle przepisów prawa finansowego. Inne spojrzenie będzie na możliwość finansowania UTW z budżetu gminy, a inne na „finansowanie podnoszenia poziomu zdrowotnego mieszkańców grupy 60+ stanowiącej 30 proc. ludności na naszym terenie, poprzez wzmożenie aktywności społecznej w zakresie edukacji, rekreacji i sportu z powierzeniem realizacji zadania Uniwersytetowi Trzeciego Wieku”. Można – to drugi temat – zafunkcjonować jako struktura Gminnego Ośrodka Kultury, tracąc co prawda niezależność, ale zyskując bazę organizacyjno-finansową.
Można także rozejrzeć się po różnych instytucjach i fundacjach oferujących środki finansowe na realizację konkretnych zadań przez organizacje pozarządowe w określonych przez grantodawcę obszarach. Może to być na przykład Erasmus+, który jest programem Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji i szkoleń. O dofinansowania z tego programu mogą ubiegać się m.in. organizacje prowadzące działania na rzecz rozwoju osób dorosłych w obszarze niezawodowym poprzez edukację nieformalną. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) jest rządowym programem dotacyjnym dla organizacji pozarządowych, w ramach którego dofinansowywane są projekty mające na celu zwiększenie zaangażowania tych organizacji w życie publiczne. Program Polska Cyfrowa finansuje działania pomagające odnaleźć się w wirtualnej rzeczywistości osobom 50+ i niepełnosprawnym. Kreatywna Europa oferuje wsparcie finansowe dla przedsięwzięć promujących europejską różnorodność kulturową. Program Europa dla obywateli udziela dotacji na przedsięwzięcia rozwijające poczucie tożsamości europejskiej. Fundacja Citi Handlowy im. Leopolda Kronenberga wspiera działania w zakresie edukacji i rozwoju lokalnego. Narodowy Bank Polski dofinansowuje projekty w zakresie pogłębiania edukacji ekonomicznej dla osób 50+ (wykłady, szkolenia, kursy, warsztaty, konkursy). Można tu jeszcze wymienić Fundację Cemex, Fundację PZU, Fundację Santander, Kulczyk Foundation, Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”, Polsko-Amerykańską Fundację Wolności – i tak dalej. Trzeba do problemu podejść z wyobraźnią, kreatywnie i organizatorsko. Samo nic nie przyjdzie – trzeba środki wypracować najpierw przez wymyślenie i opracowanie programu, na który ktoś zechce wyłożyć pieniądze.
Środki ministerialne dla organizacji senioralnych
Rządowe programy Senior+ i Aktywni+
Są również do wykorzystania środki ministerialne. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji finansuje działania na rzecz bezpieczeństwa osób starszych. Możemy w ramach UTW zrobić taki kurs za pieniądze MSWiA. Ministerstwo Obrony Narodowej sfinansuje nam działania na rzecz upowszechniania tradycji narodowych, świadomości obywatelskiej lub kulturowej. Są też programy, które może sfinansować Ministerstwo Sportu i Turystyki czy Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Natomiast Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej może dać dla samorządu pieniądze na tworzenie lub wyposażenie bazy lokalowej dla organizacji seniorskich w ramach Programu Senior+. Pisaliśmy np. o miejscowości, gdzie adaptowano lokal po byłym sklepie meblowym na luksusowy klub seniora czy adaptacji budynku na centrum senioralne. Ale nie czekajmy, aż wójt sam nam to wymyśli. Przyjdźmy do niego z problemem przemyślanym organizacyjnie, wprowadźmy go w nasz tok ujmowania sprawy, najpierw przekonajmy, bo rozpoczynając od żądania czegoś, czego ktoś na razie nie obejmuje wyobraźnią, jest spaleniem tematu na samym wstępie. Te pieniądze są realne. W roku 2021 ministerstwo wydało 26 milionów dla 678 samorządów na wspomniane cele (stworzenie lokali dla 86 klubów seniora i dofinansowanie 310 klubów). Nadto w roku 2021 ministerstwo to dofinansowało 1,5 tys. projektów organizacji samorządowych na kwoty od 25 do 250 tys. zł. w dziedzinach: zwiększanie udziału osób starszych w aktywnych formach spędzania czasu wolnego czy działania zwane przygotowaniem do starości i inne w ramach Programu Aktywni+ (wcześniejsza nazwa Program ASOS).
Lokalne i regionalne programy wsparcia organizacji senioralnych
Spotkamy także w województwach regionalne programy operacyjne jak np. Wielkopolska Sieć Organizacji Pozarządowych wspierająca grantami do 5 tys. zł działania pobudzające lokalną aktywność społeczną czy Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich PISOP o podobnych ofertach. W innych regionach działają także organizacje regionalne, nie sposób omawiać tu wszystkich, jest to bowiem publikacja sygnalizująca, a nie szkoleniowa. Natomiast, co do szkolenia, warto zapoznać się ze skryptem „Pozyskiwanie środków na realizację projektów”, znajdującego się na stronie poznańskiego Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w zakładce „pakiet seniora”, który to skrypt uważam osobiście za niezwykle pouczający, co do sposobów działań praktycznych.
Sponsor UTW – jak pozyskać, negocjacje
Są jeszcze, rzadko wprawdzie wykorzystywane, ale pisaliśmy o takich przypadkach, gdzie UTW wynajdują sponsorów w okolicznych, bardziej zasobnych firmach sponsorujących przedsięwzięcia UTW, odpisując sobie darowizny od podatku, na co zezwala ustawa. Trudnością jednak nie jest znalezienie bogatej firmy. Trudnością są słabo przygotowane negocjacje z prezesem takiej firmy, które powinny go przekonać, że zrobi dobry, dla jego firmy również korzystny krok, udzielając nam wsparcia. W tych negocjacjach powinniśmy prezesowi dostarczyć argumentacji, którą podeprze się przed swoim organem nadzoru nad jego decyzjami np. zarządem firmy czy radą nadzorczą. W ramach przygotowań do negocjacji, żeby poznać siłę własnej argumentacji, można zagrać w grę – ktoś będzie prezesem na wstępie sceptycznym, a ktoś podejmuje z nim negocjacje. Gra doskonale pozwala poznać zakres naszych niedoskonałości negocjacyjnych, wskazać, gdzie potrzebne są udoskonalenia argumentacyjne u negocjatora.
Zadanie pozyskiwania środków dla UTW
Dobrze jest także rozważyć, czy w waszym UTW problematyką pozyskiwania środków powinna być może, zajmować się konkretna, zawsze ta sama osoba, poruszająca się sprawnie w Internecie, nawiązująca kontakty tematyczne z innymi organizacjami, organizująca procesy pozyskiwania tych środków i niebędąca prezesem ani skarbnikiem, bowiem tamte osoby funkcyjne mają inne zadania. Osoba taka bez trudu wyłowi np. taką regionalną informację „Zarząd województwa wielkopolskiego 30 grudnia 2021 r. podjął uchwałę o kolejnej edycji konkursu „Pięknieje Wielkopolska Wieś”. Celem konkursu jest m.in. podniesienie jakości życia na terenach wiejskich…” itd. Czyż trudno wymyślić, jak można zaangażować tutaj działania programowe UTW lub klubu seniora – a jest ich we wsiach coraz więcej, obecnie wieś to 40 proc. mieszkańców Polski – za pieniądze z grantu? W innych regionach okazje podobne także są, trzeba tylko śledzić „rynek grantów”.
Podsumowanie
Artykuł prasowy nie jest wykładem. Nie pretenduje do wyczerpania tematu ani pełnego szkolenia. Jest tekstem sygnalizującym problem. Problem dość powszechny w senioralnych organizacjach pozarządowych, pogłębiony zwłaszcza przez skutki panującej pandemii. I tutaj nasza Redakcja stara się wyjść naprzeciw zmaganiom koncepcyjnym wielu zarządów Uniwersytetów Trzeciego Wieku w obecnym czasie. Miło by było, gdyby nasz wkład w zebranie ukazanego materiału okazał się inspirującym i przydatnym w jakiejś tam liczbie przypadków.
Jeśli interesują Cię podobne informacje, zapisz się do Newslettera Gazety Senior Zapisz się do Newslettera
Zobacz również:
INICJATYWA zdrowo-roszczeniowa SENIORÓW. Rady seniorów vs. ustawa i praktyka
- Ustawa o szczególnej opiece geriatrycznej: nadzieja świata senioralnego - 21 czerwca, 2024
- Żałoba: nasz prywatny smutek [Felieton] - 31 października, 2023
- Drzwi otwarte. Jak wnieść meble? Ustawa o samorządzie gminnym – zmiany dotyczące rad seniorów [Felieton] - 2 maja, 2023