Projekt – emerytura! Edukacja do starości w praktyce
Ilona Zakowicz
Przejście na emeryturę, a wraz z nim zakończenie zawodowej aktywności otwiera nowy etap w życiu człowieka. Jest punktem zwrotnym, dającym początek nowej, nieznanej dotąd sytuacji. Perspektywa przejścia na emeryturę wyzwala różne reakcje. Jedni upatrują w niej zagrożenia, inni, wręcz przeciwnie, widzą w niej szansę na rozwój, a nawet lepszą połowę życia.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Osiągnięcie wieku emerytalnego, a wraz z nim zaprzestanie aktywności zawodowej, jest ważnym wydarzeniem w życiu człowieka. Wpisując się w charakterystykę „obrzędu przejścia”, prowadzi do zamiany roli pracownika (osoby czynnej zawodowo) na emeryta (osoby zawodowo biernej). W rezultacie pojawia się konieczność ponownego przemyślenia życiowych celów, wartości i zasad, a także wybrania strategii umożliwiającej płynne przejście pomiędzy tymi okresami.
Przystosowanie się do przejścia na emeryturę jest, zdaniem Roberta Havighursta, jednym z ważniejszych zadań rozwojowych okresu późnej dorosłości. Wiąże się ono między innymi z koniecznością: zaakceptowania siebie w nowej roli (emeryta), wypracowywania stylu życia na emeryturze, podtrzymywania i zawierania nowych, satysfakcjonujących relacji społecznych, a także odnalezienia poczucia zadowolenia w innej niż praca zawodowa dziedzinie aktywności.
Proces przechodzenia na emeryturę zależy od wielu czynników, wynikających z przebiegu życia. Wśród nich wymienić należy m.in: wymiar czasu pracy, zajmowane stanowiska, wiek, płeć, wielkość posiadanych oszczędności, oczekiwaną wysokość świadczeń oraz sytuację rodzinną. To one wpływają na sposób myślenia o dezaktywacji zawodowej, warunkują jednostkowe nastawienie do tego etapu życia, a w efekcie – decydują o przebiegu procesu adaptacji do emerytury. Otrzymanie prawa do świadczenia emerytalnego, a w rezultacie zaprzestanie pracy zawodowej, stwarza okazję do realizacji wielu interesujących życiowych scenariuszy. Młody emeryt może bowiem zaangażować się w wolontariat, brać udział w aktywnościach oferowanych przez kluby seniora, uniwersytety trzeciego wieku czy organizacje pozarządowe, realizować swoje pasje i zainteresowania w obszarach innych niż dotychczasowe miejsce pracy, a także zostać mentorem – wspierać młodszych kolegów i koleżanki swoją wiedzą i doświadczeniem.
Spis Treści
Jakim chcesz być emerytem?
Przejście na emeryturę nie jest pojedynczym wydarzeniem wpisanym w perspektywę biegu życia, jest to proces. Rozpoczyna się on w wieku przedemerytalnym, gdy kreślimy różne scenariusze „życia na emeryturze”, a kończy, gdy nasza sytuacja ustabilizuje się, gdy zaakceptujemy siebie w nowej roli. Zaprzestanie wykonywania pracy może być rozmaicie postrzegane, jako pozytywny wybór życiowy, związany z przekonaniem, że po okresie zawodowej aktywności czas skupić się na sobie i swoich bliskich lub wybór negatywny, wynikający z konieczności spowodowanej chorobą czy trudną sytuacją rodzinną. Proces przechodzenia na emeryturę jest doświadczeniem indywidualnym, a przez to bardzo niejednorodnym. Wpływa na to wiele czynników, za sprawą których możemy mówić nie o jednej, ale kilku strategiach przechodzenia na emeryturę.
Zdaniem niektórych przejście na emeryturę jest czymś naturalnym. Kolejnym etapem życia, który nie wymaga specjalnych przygotowań. Takiej wizji emerytury towarzyszy przekonanie, że po zakończeniu aktywności zawodowej płynnie wejdziemy w rolę emeryta. Refleksja nad nowym etapem życia ogranicza się do kwestii formalnych. Emerytura może być odbierana jako czas odpoczynku, który nie wymaga namysłu czy specjalnych przygotowań. Taka strategia przejścia na emeryturę jawi się jako „idealistyczna”, co w praktyce może, choć nie musi, skutkować rozczarowaniem. Jak przekonują eksperci, zamiana ról społecznych – z człowieka dotychczas aktywnego zawodowo na zawodowo biernego – generuje wiele nowych wyzwań, które mogą utrudnić nam proces adaptacji do nowej sytuacji. Warto zatem podjąć wyzwanie i zaprojektować swoją emeryturę. Na nowo przemyśleć swoją dotychczasową sytuację życiową i opracować wizję optymalnego stylu życia na emeryturze.
„Przymusowy” emeryt
Jeżeli nagle, bez odpowiedniego przygotowania opuszczamy rynek pracy i odrywamy się od dotychczasowego środowiska i stylu życia, możemy mieć trudności z przystosowaniem się do nowej sytuacji. Z powodu przymusowego przejścia na emeryturę lub braku przygotowania do niej z własnej woli postrzegamy zaprzestanie pracy zawodowej jako okoliczność negatywną, wywołującą wiele trudnych emocji i stresów. Pojawiają się złość, poczucie krzywdy i smutek. Występują trudności z organizacją życia codziennego, a nawet brak chęci do podejmowania jakiejkolwiek aktywności. Taki „przymusowy emeryt” często żyje z dnia na dzień, nowa sytuacja go przerasta. Taką strategię przechodzenia na emeryturę umownie nazwałam strategią „pesymistyczną”.
Starając się zapobiec takiemu scenariuszowi, takiej wizji starości, warto zaplanować swoje życie na emeryturze. Poświęcić czas na rozważenie alternatywnych rozwiązań, zdobycie wiedzy na temat programów przygotowujących do przejścia na emeryturę, poznanie ofert placówek oferujących zajęcia dla seniorów lub przemyślenie ponownego zatrudnienia w innym wymiarze lub stanowisku pracy.
Zaplanuj swoją emeryturę
Osoby, które świadomie planują swoje życie po zakończeniu zawodowej aktywności, wiedzą, czym będą się zajmowały po zakończeniu pracy zawodowej. Reprezentują one „realistyczną”, tak ją nazwijmy, strategię przechodzenia na emeryturę. Są w stanie określić, przynajmniej w zarysie, jak będzie wyglądał ten nowy etap w ich życiu. Znają motywy skłaniające ich do przejścia na emeryturę, są do niej pozytywnie nastawieni. Świadomi nowych wyzwań wykazują gotowość do ponownego przemyślenia swoich dotychczasowych priorytetów, celów, zadań i wartości, a w konsekwencji satysfakcjonującego funkcjonowania w roli emeryta.
Chcąc płynnie przejść od jednego etapu życia do drugiego, a zatem z roli pracownika do emeryta, warto pamiętać o korzyściach płynących z planowania, projektowania swojej emerytury. Dobrze jest wiedzieć wcześniej, jak będzie wyglądała nasza nowa emerytalna codzienność. W tym celu możemy rozmawiać z osobami, które już są na emeryturze lub zbliżają się do granicy wieku emerytalnego, być może podpowiedzą nam, od czego należy zacząć nasz „projekt-emerytura”. Z pewnością warto także zapoznać się z ofertą zajęć dla seniorów w lokalnych instytucjach i organizacjach, a także rozważyć zaangażowanie się w wolontariat. Najważniejszym jednak jest zaakceptowanie siebie w roli emeryta, pogodzenie się z nową sytuacją życiową, a także pozytywne nastawienie do wyzwań, które mogą przynieść wiele radości i satysfakcji.
Ilona Zakowicz jest specjalistką ds. polityki senioralnej, kierownikiem ds. społecznych w Fundacji Opieka i Troska, koordynatorką Klubu Seniora „Zawsze Młodzi”, gerontolożką i kulturoznawczynią.
Refleksja autorki tekstu na temat pandemii:
Świat w cieniu pandemii – refleksja gerontolożki Ilony Zakowicz
Donosimy o najnowszych rozwiązaniach społecznych, ekonomicznych, zdrowotnych kierowanych do osób starszych. Informujemy o aktualnej sytuacji seniorów w Polsce. Sporo piszemy o zdrowiu seniorów i profilaktyce zdrowotnej. Obalamy mity dotyczące osób starszych. Edukujemy seniorów, korzystając z wiedzy i wskazówek ekspertów w danej dziedzinie.
- „Gazeta Senior” – styczeń 2025 [01/2025]: Sprawdź, co w numerze! - 18 grudnia, 2024
- Znany aktor Henryk Gołębiewski ofiarą scamu! Jak seniorzy mogą ustrzec się przed internetowym oszustwem? - 16 grudnia, 2024
- Viva Seniorzy! 2024 – wyjątkowe święto Seniorów za nami - 3 grudnia, 2024