![Rada Seniorów [nowe przepisy] Rewolucja w powoływaniu i funkcjonowaniu Rad Seniorów](https://www.gazetasenior.pl/wp-content/uploads/2023/09/AdobeStock_174936913.jpeg.webp)
Rada Seniorów [nowe przepisy] Rewolucja w powoływaniu i funkcjonowaniu Rad Seniorów
Wiosną przed seniorami z obywatelskim zacięciem pojawiły się nowe perspektywy. Weszła w życie nowelizacja ustawy o samorządzie, która wprowadza obowiązek powołania Rad Seniorów na wniosek seniorów – zarówno na poziomie gminy, powiatu, jak i województwa. Ta i inne zmiany na mocy ustawy stanowią podstawę dla efektywniejszego funkcjonowania tych organów, zapewniając im autonomię oraz środki na realizację działań. Co więcej, do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego (JST) dodano kwestie związane z polityką senioralną.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Spis Treści
Rady Seniorów przepisy obowiązujące do kwietnia 2023
Formalnie Rady Seniorów mogły powstawać od wielu lat, ale tylko na podstawowym poziomie samorządu. Umożliwiały to przepisy ustawy z dnia 11 października 2013 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym. Zgodnie z nimi Radę Seniorów mogła powołać gmina, ale nie był to jej obowiązek, tylko dobra wola włodarzy.
Wysyp Rad Seniorów stał się faktem, w roku 2014 powstało 71 rad seniorów, w 2015 roku powołano 131 takich ciał, jak podaje w swoich badaniach dr Emilia Lewicka-Kalka. Niemniej jednak, pomimo początkowego wzrostu zainteresowania Radami Seniorów, nie stały się one powszechnym zjawiskiem. Wśród 2477 gmin, powstało około 380 Rad. Nadal wiele pozostaje do zrobienia w obszarze polityki senioralnej, dlatego środowisko senioralne, a przede wszystkim Ogólnopolskie Porozumienie o Współpracy Rad Seniorów z przewodniczącą Barbarą Szafraniec, dążyło do zmiany przepisów. Celem było osiągnięcie systemowych rozwiązań, które lepiej odpowiadały na potrzeby seniorów.
Jak powołać Radę Seniorów [w gminie, powiecie, województwie]?
Aktualnie mamy dwie ścieżki pozwalające na powołanie Rady Seniorów odpowiednio w gminie, powiecie i województwie. Pierwsza z nich to inicjatywa obywatelska, w której grupa seniorów występuje z wnioskiem. Ustawa określa minimalną liczbę mieszkańców, którzy ukończyli 60 lat, aby taka inicjatywa mogła zostać zrealizowana. Druga to urzędnicza, gdzie rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa podejmuje decyzję o powołaniu Rady Seniorów z własnej inicjatywy.
Według badań przeprowadzonych przez dr. Emilię Lewicką-Kalkę w 2019 roku, pt. „Funkcjonowanie Rad Seniorów w Polsce”, aż 64% inicjatorów powołania Rad Seniorów stanowili przedstawiciele administracji samorządowej, przedstawiciele osób starszych 19%, a reprezentanci organizacji pozarządowych 11%. Czy uda się odwrócić ten trend? Znowelizowane przepisy wyraźnie zachęcają do wychodzenia z inicjatywą naprzeciw lokalnym władzom.
Rada Seniorów [wymogi formalne]
Rada Seniorów gminy [Gminna Rada Seniorów]
Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 11 kwietnia 2023 r., Gminna Rada Seniorów może zostać powołana przez radę gminy na wniosek mieszkańców, którzy osiągnęli 60 lat. Liczba osób wnioskujących o powołanie Rady Seniorów zależy od liczby mieszkańców gminy.
- W gminach do 20 000 mieszkańców – minimalnie 50 mieszkańców tej gminy,
- W gminach powyżej 20 000 mieszkańców – co najmniej 100 mieszkańców tej gminy.
Rada Seniorów na poziomie powiatu [Powiatowa Rada Seniorów]
Rada powiatu może utworzyć Powiatową Radę Seniorów na wniosek mieszkańców, którzy ukończyli 60 lat. W zależności od liczby mieszkańców danego powiatu minimalne liczby wnioskujących są następujące:
- W powiecie do 100 000 mieszkańców – co najmniej 150 mieszkańców tego powiatu,
- W powiecie powyżej 100 000 mieszkańców – co najmniej 250 mieszkańców tego powiatu.
Rada Seniorów na poziomie wojewódzkim [Wojewódzka Rada Seniorów]
Podobnie sejmik województwa może utworzyć Wojewódzką Radę Seniorów na wniosek mieszkańców województwa, którzy ukończyli 60 lat. Wymagane minimalne liczby wnioskujących:
- W województwie do 2 000 000 mieszkańców – co najmniej 500 mieszkańców tego województwa,
- W województwie powyżej 2 000 000 mieszkańców – co najmniej 800 mieszkańców tego województwa.
Wymogi formalne to jedno, ale autentyczne poparcie dla tego gremium to drugi istotny czynnik. Przekonanie o korzyściach wynikających z utworzenia Rady Seniorów stanowi fundament owocnej współpracy z samorządem w przyszłości.
Działania lobbingowe na rzecz nowego gremium warto rozpocząć jeszcze przed złożeniem wniosku. Pomocne mogą być spotkania z przedstawicielami lokalnych władz, organizowanie publicznych debat z udziałem władz i mieszkańców, adresowanie listów, czy składanie petycji do władz. Dodatkowo warto prowadzić kampanię lobbingową wśród mieszkańców, lokalnych organizacji oraz instytucji działających na rzecz seniorów.
Wymagania dotyczące liczby seniorów składających wniosek o powołanie Rady stanowią istotne różnice na etapie inicjatywnym. Dalszy proces powołania i funkcjonowania Rad Seniorów podlega analogicznym przepisom na każdym szczeblu samorządu terytorialnego – zaczynając od gminy, przez powiat, aż do województwa. Dlatego omówimy je razem.
Kto może złożyć wniosek o powołanie Rady Seniorów?
Osoby starsze – definicja seniora
W znowelizowanych przepisach określono, że wniosek o utworzenie Rady Seniorów może być złożony przez ustaloną liczbę osób starszych. Jednak definiowanie seniora wciąż jest wyzwaniem, dlatego przyjęto nieoficjalną definicję wieku senioralnego zawartą w ustawie z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych, osobą starszą jest ta, która ukończyła 60 lat.
Podmioty działające na rzecz seniorów – UTW i NGO
Wniosek o powołanie Rady Seniorów może również zostać złożony przez podmiot działający na rzecz osób starszych. Do takich podmiotów zaliczane są w szczególności uniwersytety trzeciego wieku oraz organizacje pozarządowe, w tym te prowadzące UTW.
W przypadku Rad Seniorów podmiot inicjujący powołanie Rady Seniorów i składający oficjalny wniosek nie musi działać wyłącznie na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego.
Kto może zasiadać w Radzie Seniorów?
W przeciwieństwie do grupy składającej wniosek o utworzenie Rady Seniorów, która powinna składać się wyłącznie z osób, które ukończyły 60 lat, sama Rada nie musi ograniczać się jedynie do seniorów w wieku 60+. Przepisy pozostawiają możliwość uczestnictwa także osobom młodszym, reprezentującym środowiska działające na rzecz osób starszych, takie jak np. uniwersytety trzeciego wieku czy organizacje pozarządowe.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że Rada Seniorów to organ społeczny, a jego członkowie za świadczoną pracę nie otrzymują wynagrodzenia.
Kto rozpatruje wniosek o powołanie Rady Seniorów?
Wniosek o utworzenie Rady Seniorów na poziomie gminy, powiatu oraz województwa jest rozpatrywany przez odpowiednio radę gminy, radę powiatu lub sejmik wojewódzki. Zatem w zależności od szczebla formalny wniosek należy złożyć do właściwego organu. Każdy z podmiotów odpowiedzialnych za rozpatrzenie wniosku o powołanie Rady Seniorów, pod warunkiem spełnienia wymogów formalnych, ma trzy miesiące na powołanie Rady Seniorów od daty złożenia wniosku.
Odrzucony wniosek o powołanie Rady Seniorów i co dalej?
Jeśli wniosek o powołanie Rady Seniorów nie spełnia wymogów formalnych, organ odpowiedzialny za rozpatrzenie może go odrzucić. Podmiot, który złożył taki wniosek, może go ponownie złożyć po upływie 6 miesięcy od daty jego odrzucenia.
Wniosek o powołanie Rady Seniorów złożony – dalsze kroki
Po złożeniu wniosku o powołanie Rady warto aktywnie śledzić jego dalsze losy, uczestnicząc w sesjach rady gminy, rady powiatu lub sejmiku oraz posiedzeniach komisji. Dzięki temu można monitorować m.in. proces tworzenia statutu oraz konsultować jego zawartość, zgłaszać uwagi i przedstawiać argumenty na rzecz konkretnych rozwiązań.
Statut Rady Seniorów
Powołanie Rady Seniorów oraz nadanie jej statutu to kompetencja rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa – w zależności od poziomu administracyjnego. Nowe przepisy precyzują, co ma się w nim znaleźć, a są to m.in.
- Procedura i kryteria wyboru jej członków,
- Zasady oraz sposób działania Rady,
- Długość trwania jej kadencji,
- Zasady związane z wygaśnięciem mandatu i odwołaniem członków Rady.
Dlatego tak istotne jest uzyskanie poparcia dla utworzenia Rady Seniorów, wskazując korzyści, które z tego wynikają dla lokalnych władz. Prowadząc kampanię lobbingową, nie należy zapominać o radnych oraz wójtach, burmistrzach, prezydentach, starostach czy marszałkach województwa, ponieważ to oni będą decydować o kluczowych aspektach funkcjonowania Rady Seniorów.
Uchwały – nowe uprawnienia Rad Seniorów
Uchwały stanowią formę wyrażania woli lub zajmowania stanowiska w konkretnych sprawach przez organizacje, takie jak np. Rada Seniorów. Jedną z kluczowych zmian dla Rad Seniorów, obok obowiązku ich powołania przez władze samorządowe, są nowe uprawnienia związane z podejmowaniem uchwał, która może mieć formę wniosków lub pytań. Rady Seniorów mogą teraz nie tylko podejmować uchwały, ale lokalne władze są zobowiązane do udzielania pisemnej odpowiedzi na nie w ciągu 30 dni od momentu ich otrzymania.
Finanse Rady Seniorów
Z pewnością kluczową i oczekiwaną zmianą zawartą w nowelizacji przepisów jest kwestia finansowania działalności Rady Seniorów oraz możliwość zwrotu kosztów ponoszonych przez członków Rady.
Finansowanie obsługi administracyjno-biurowe Rad Seniorów
Nowelizacja przynosi ułatwienie dla Rad Seniorów poprzez wprowadzenie obowiązku zapewnienia oraz sfinansowania obsługi administracyjno-biurowej dla gremiów senioralnych na wszystkich szczeblach samorządowych. Obsługę administracyjno-biurową gminnej Rady Seniorów zapewni urząd gminy, Powiatowej Rady Seniorów starostwo, a Wojewódzkiej Rady Seniorów urząd marszałkowski.
Środki na ten cel będą pochodzić ze środków własnych jednostek samorządu terytorialnego na bieżącą działalność oraz reprezentację. Samorządy będą zapewne najczęściej korzystać z istniejących zasobów, takich jak dostępne lokale oraz zlecać dodatkowe obowiązki już zatrudnionym urzędnikom.
Zwrot kosztów, w tym kosztów przejazdu dla członków Rad Seniorów
Decyzja o ewentualnym zwrocie kosztów ponoszonych przez członków Rady Seniorów, zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie jest obowiązkiem dla jednostek samorządu terytorialnego, lecz ich prawem. To lokalne władze będą decydować, czy i w jakiej wysokości przewidzieć zwrot kosztów. Mogą to zrobić poprzez stosowny zapis w statucie Rady.
Członkowie Rady Seniorów mogą otrzymać np. zwrot kosztów związanych z uczestnictwem w posiedzeniach lub wydarzeniach, na których reprezentują Radę Seniorów. Jednakże zwrot taki może zostać dokonany wyłącznie na wniosek, który trzeba złożyć w ciągu 30 dni od momentu poniesienia wydatków. Do wniosku należy dołączyć dowody poniesionych kosztów, takie jak rachunki, faktury, bilety czy informacje dotyczące kosztów przejazdu samochodem.
Przepisy przejściowe dla istniejących Rad Seniorów
Rady gmin, rady powiatów oraz sejmiki województw, w których przed dniem wejścia w życie ustawy zostały utworzone Gminne Rady Seniorów, Powiatowe Rady Seniorów oraz Wojewódzkie Rady Seniorów, zobowiązane są dostosować statuty tych Rad do wymagań nowej ustawy w ciągu 6 miesięcy od daty jej wejścia w życie. Termin ten mija 11 listopada 2023 r.
Rady seniorów na wszystkich szczeblach samorządu, które zostały powołane przed 11 kwietnia 2023 r., zakończą swoje kadencje po upływie okresu, na jaki zostały powołane.
W przypadku, gdy długość kadencji nie została sprecyzowana, Rada działa tylko do momentu wyznaczenia nowego składu zgodnie ze znowelizowanymi przepisami ustawy, ale nie dłużej niż przez 6 miesięcy od daty wejścia w życie tej ustawy, czyli do 11 listopada br.
Podsumowanie
Jeśli próba powołania Rady Seniorów nie zakończyła się sukcesem, nie poddawajcie się i kontynuujcie działania na rzecz jej utworzenia. Warto!
Jeżeli interesują Cię podobne informacje, zapisz się do Newslettera Gazety Senior Zapisz się do Newslettera
Zobacz również:
- BON SENIORALNY: projekt ustawy [KOMPENDIUM] - 1 grudnia, 2024
- Bezpłatne porady notariuszy w całej Polsce! Sprawdź, gdzie skorzystasz z pomocy w Dniu Otwartym Notariatu [adresy i numery telefonów] - 22 listopada, 2024
- Zostań podcasterem! Warsztaty tworzenia podcastów dla seniorów - 14 listopada, 2024