Testament ustny – wszystko, co warto wiedzieć o wyjątkowej formie ostatniej woli
Testament ustny to szczególna forma rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, uregulowana w polskim Kodeksie cywilnym (art. 952). Jest to jeden z wyjątkowych przypadków, w których prawo dopuszcza odstępstwo od wymogów pisemnej formy testamentu. Aby testament ustny był ważny, muszą zostać spełnione określone przesłanki wynikające z przepisów. W artykule omawiamy podstawy prawne testamentu ustnego, warunki jego sporządzenia oraz praktyczne aspekty stosowania tej formy w polskim prawie spadkowym.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Spis Treści
Testament ustny: przesłanki
Zgodnie z art. 952 Kodeksu cywilnego testament ustny można sporządzić jedynie wtedy, gdy zajdzie jedna z poniższych przesłanek: Obawa rychłej śmierci – sytuacja, w której testator (osoba sporządzająca testament) znajduje się w stanie zagrożenia życia z powodu choroby, urazu, wypadku lub innego niebezpieczeństwa; ALBO: wystąpią szczególne okoliczności – takie, które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają zachowanie zwykłych form testamentu, np. wojna, klęska żywiołowa czy katastrofa.
Zobacz również: Jak napisać testament? Przykłady i Wzory. Kompleksowy poradnik
Ważny testament ustny: warunki
Aby testament ustny był ważny, muszą zostać spełnione następujące warunki:
Obecność świadków
Testament ustny wymaga obecności co najmniej trzech świadków. Świadkowie ci muszą być pełnoletni i posiadać pełną zdolność do czynności prawnych i nie mogą być osobami wyłączonymi na podstawie przepisów o niezdolności do dziedziczenia (np. osoby skazane za przestępstwo przeciwko testatorowi). Ponadto świadkiem nie może: być osoba niewidoma, głucha lub niema, ten kto nie może czytać i pisać, kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament ani skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania. Świadkiem nie może być również osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść ani małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia – a jeżeli świadkiem była jedna z tych osób, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego, lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże, gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.
Testator musi w sposób jednoznaczny oświadczyć swoją ostatnią wolę w obecności świadków. Oświadczenie to powinno być jasne i zrozumiałe.
Utrwalenie testamentu ustnego
Dla ważności testamentu ustnego konieczne jest jego utrwalenie w jeden z dwóch możliwych sposobów:
Spisanie przez świadka – treść testamentu może zostać spisana przez jednego ze świadków w terminie przed upływem roku od złożenia oświadczenia przez testatora ze wskazaniem daty i miejsca złożenia oświadczenia (sporządzenia testamentu), jak również daty i miejsca jego utrwalenia; dokument taki musi zostać podpisany przez wszystkich świadków.
Zeznania świadków przed sądem – w razie braku pisemnego utrwalenia treści testamentu w sposób opisany wyżej, świadkowie mogą potwierdzić jego treść w postępowaniu sądowym w terminie sześciu miesięcy od otwarcia spadku (tj. śmierci testatora).
Zobacz również: Zrobiliśmy to #zmiłości. Do córki i spokojnej przyszłości
Testament ustny: ryzyka i ograniczenia
Choć testament ustny jest przewidziany w polskim prawie, wiąże się z nim pewne ryzyko i ograniczenia:
Problemy dowodowe – w sytuacji braku pisemnego potwierdzenia, testament ustny musi zostać udowodniony przed sądem na podstawie zgodnych zeznań świadków.
Ograniczenie czasowe – testament ustny traci moc, jeśli testator przeżyje sytuację, która skłoniła go do sporządzenia tego testamentu, i w ciągu sześciu miesięcy nie sporządzi testamentu w zwykłej formie.
Zobacz również: BON SENIORALNY: projekt ustawy [KOMPENDIUM]
Testament ustny: kiedy warto sięgnąć po to rozwiązanie
Testament ustny odgrywa szczególną rolę w sytuacjach nadzwyczajnych, gdy testator nie ma możliwości sporządzenia testamentu w formie pisemnej. W praktyce może być stosowany np. podczas nagłych wypadków, w stanie wojny lub w innych sytuacjach, gdzie szybkie rozporządzenie majątkiem jest konieczne.
Jednak jego skuteczność zależy w dużej mierze od staranności świadków w utrwaleniu treści testamentu oraz od zgodności ich relacji przed sądem. Z tego powodu testament ustny powinien być traktowany jako rozwiązanie ostateczne, a nie zastępstwo dla form tradycyjnych.
Zobacz również: „Senior w Dobrej Formie” – aktywność fizyczna kluczem do zdrowia i wysokiej jakości życia silversów
Testament ustny: postępowanie spadkowe wyłącznie przed sądem
Należy pamiętać, że testament ustny należy do tzw. testamentów szczególnych, a zgodnie z art. 95 a ustawy Prawo o notariacie notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych, tzn., że w takim przypadku przeprowadzenie postępowania spadkowego możliwe jest tylko na drodze sądowej.
Zobacz również: Jak uchronić serce, nerki i metabolizm przed błędnym kołem chorób? Rozmowa z doktor Beatą Stepanow
Podsumowanie
Testament ustny ma charakter wyjątkowy, zapewnia możliwość rozporządzenia majątkiem w sytuacjach kryzysowych. Jego skuteczność wymaga jednak spełnienia ściśle określonych wymogów formalnych. Ze względu na trudności dowodowe związane z tą formą testamentu, zaleca się, aby po ustąpieniu szczególnych okoliczności testator sporządził testament w formie pisemnej lub notarialnej, co minimalizuje ryzyko sporów spadkowych w przyszłości.
Chcesz być na bieżąco z ważnymi tematami dla seniorów? Zapisz się do Newslettera Gazety Senior Zapisz się do Newslettera
Notariusze za jedno ze swoich zadań uznają edukowanie obywateli w zakresie dziedzin prawa i czynności notarialnych, które należą do ich kompetencji. W ramach podejmowanych działań edukacyjnych Krajowa Rada Notarialna wraz z izbami notarialnymi od 2010 r. prowadzi akcję pn. Dzień Otwarty Notariatu. Tego dnia notariusze w całym kraju bezpłatnie udzielają informacji prawnych. Od 2015 r. prowadzą akcję dedykowaną seniorom pn. Bezpłatny wykład notariusza na uniwersytecie trzeciego wieku. Od 2021 r. do katalogu działań podnoszących świadomość prawną najstarszych obywateli dołączył cykl artykułów pn. Masz do tego prawo, publikowanych na łamach "Gazety Senior".
- Testament ustny – wszystko, co warto wiedzieć o wyjątkowej formie ostatniej woli - 16 grudnia, 2024
- RENTA WDOWIA a wspólność małżeńska, wspólność ustawowa, rozdzielność majątkowa, separacja, rozwód - 17 października, 2024
- Zadatek kontra zaliczka: kluczowe różnice i przykłady - 4 lipca, 2024